Spośród 50 000 przypadków nowotworów skóry rozpoznawanych każdego roku w Polsce, ponad 4 400 to czerniaki. Chociaż ich diagnoza we wczesnym stadium daje szansę na pełne wyleczenie, to jednak około 1300-1400 z nich wykrywanych jest w stadium zaawansowanym, gdy leczenie staje się trudne i obciążające dla pacjenta – ostrzega Akademia Czerniaka, sekcja naukowa Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej.
Rosnące od dekad statystyki zachorowań na czerniaka potwierdzają konieczność większej uważności i zaangażowania w regularną (samo)kontrolę znamion. Wsparcia w tym zakresie mogą udzielić także specjaliści z obszaru medycyny i dermatologii estetycznej oraz kosmetolodzy, mający szansę wskazać niepokojące zmiany na ciele pacjenta. Ideę tę szczególnie promuje, w ramach akcji „Cała Polska sprawdza znamiona”, Akademia Czerniaka, sekcja naukowa Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej.
Czerniak skóry
Czerniak to nowotwór wywodzący się z melanocytów, mogący charakteryzować się wyjątkowo agresywnym wzrostem i tworzeniem wczesnych i licznych przerzutów, trudnych w leczeniu farmakologicznym. Po rozprzestrzenieniu się poza powierzchnię skóry do różnych organów, m.in.: węzłów chłonnych, płuc, mózgu i innych obszarów organizmu, czerniak (przerzutowy) uchodzi za najbardziej śmiertelną formę tej choroby.
W przypadku czerniaka miejscowego, rozpoznanego wcześnie, zanim osiągnie stadium zaawansowane, możliwe jest jego całkowite wyleczenie u aż 97% chorych. Bezsprzecznie przemawia to za podjęciem działań, zwiększających szanse na jego szybką i prawidłową diagnozę.
Grupy ryzyka
Zgodnie z danymi Krajowego Rejestru Nowotworów, dynamiczne wzrosty zachorowań na czerniaka dotyczą dorosłych w wieku 35-49 lat oraz 60-74 lat, co przemawia za faktem m.in. kumulowania przez skórę doznanych uszkodzeń wywołanych przez promieniowanie UV, objawiając się rozwojem nowotworów skóry, w tym czerniaka. Wysoki odsetek śmiertelności (od 40% do nawet 60%) notowany jest z kolei wśród osób po 70. roku życia.
Poza stałą, intensywną ekspozycją na promieniowanie ultrafioletowe, która stanowi największe i najpoważniejsze ryzyko rozwoju czerniaka (szczególnie w przypadku fototypów 1 i 2 – jasna, piegowata cera podatna na oparzenia słoneczne), znaczenie odgrywają także: uwarunkowania genetyczne, historia choroby w rodzinie czy też dawne oparzenia słoneczne.
Medycyna estetyczna a diagnostyka czerniaka
Warunkiem rozpoznania czerniaka jest wykonanie biopsji potwierdzającej po wycięciu podejrzanej zmiany wraz z marginesem tkanek. Wstępna diagnostyka, nieplanowanie, może rozpocząć się jednak już w gabinecie lekarza medycyny estetycznej, czy kosmetologa podczas konsultacji i/lub zaplanowanych zabiegów.
Czerniak jest bowiem jednym z najłatwiejszych do zdiagnozowania nowotworów. Najczęściej rozwija się na powierzchni skóry, dlatego może być zauważony nawet gołym okiem (rzadziej pojawia się w obrębie błony śluzowej jamy ustnej, nosa czy na błonie naczyniowej gałki ocznej).
Choć kluczowa dla jego wczesnego rozpoznania jest regularnie wykonywana samokontrola wszystkich znamion, często może zostać przeoczony. Ma to związek m.in. z jego umiejscowieniem – nie wszystkie miejsca na ciele są widoczne i łatwo dostępne dla wzroku (np. tylne części ciała: kark, plecy, pośladki, itd.), a także nieznajomością cech znamienia, wskazujących na czerniaka, czy brakiem świadomości konsekwencji, jakie niesie za sobą ta choroba.
Estetyka i profilaktyka
– Wiedza na temat czerniaka w społeczeństwie jest coraz większa, jednak w dalszym stopniu nie przekłada się to na stosowanie się, w wystarczającym stopniu, do zasad ochrony skóry – mówi dr Monika Słowińska, dermatolog-wenerolog, Klinika Dermatologii, Wojskowy Instytut Medyczny – Państwowy Instytut Badawczy z Centralnym Szpitalem Klinicznym Ministerstwa Obrony Narodowej w Warszawie.
– Z własnej praktyki klinicznej wiem, że również zabiegi z zakresu medycyny estetycznej czy kosmetologiczne, kiedy twarz i ciało pacjentów są dobrze eksponowane, stwarzają doskonałą okazję by w łatwy i szybki sposób ocenić stan skóry, również pod kątem ewentualnych zmian nowotworowych. Często, dla wstępnej oceny, wystarczy szybki rzut oka oraz zasugerowanie pacjentowi kontroli u lekarza, ukierunkowanej na dermoskopowe badanie znamion, gdy zaistnieją ku temu podstawy. Tylko tyle albo aż tyle. Tym sposobem, mówiąc krótko, możemy uratować życie – dodaje.
Lekarze i kosmetolodzy mają misję
Wstępna identyfikacja podejrzanej zmiany, mogącej być czerniakiem, nie wymaga wysoce specjalistycznej wiedzy, lecz znajomości jego kilku charakterystycznych cech, dlatego Akademia Czerniaka promuje je również wśród społeczeństwa. Często jednak dopiero zaangażowanie doświadczonych profesjonalistów pomaga w przekonaniu i zmotywowaniu pacjentów do właściwego i pełniejszego zadbania o swoje zdrowie.
– Niewiedza nt. nowotworów skóry i strach związany z możliwą diagnozą to główne przyczyny dużych opóźnień w zgłaszaniu się pacjentów do lekarza, co skutkuje częstym rozpoznawaniem czerniaków już w zaawansowanym stadium. Właśnie dlatego wraz z Akademią Czerniaka, poza edukacją społeczeństwa nt. tego groźnego nowotworu i oferowaniem bezpłatnych badań dermoskopowych, podejmujemy dodatkowe działania zwiększające szanse na zachęcenie społeczeństwa do regularnego badania swojej skóry, a także pilnej konsultacji, gdy ze znamieniem dzieje się coś niepokojącego – mówi prof. dr hab. med. Piotr Rutkowski, kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków, pełnomocnik dyrektora ds. Narodowej Strategii Onkologicznej i Badań Klinicznych, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie, przewodniczący Zespołu Ministra Zdrowia ds. Narodowej Strategii Onkologicznej, przewodniczący Polskiego Towarzystwa Onkologicznego, przewodniczący Rady Agencji Badań Medycznych, przewodniczący Rady Naukowej Akademii Czerniaka. Profesor zwraca się do specjalistów z obszaru medycyny estetycznej oraz kosmetologów i innych ekspertów z tego obszaru.
– Pragniemy podkreślić znaczenie Państwa zaangażowania i wsparcia we wczesnym rozpoznaniu potencjalne niebezpiecznych zmian na skórze pacjentów. Wierzymy, że stoją Państwo w jednym szeregu razem z nami, tworząc silną barierę przeciwko czerniakowi – podkreśla prof. Piotr Rutkowski.
5 charakterystycznych cech i zasady ochrony skóry
Istnieje pięć podstawowych elementów, których wystąpienie w obrębie znamienia może sugerować czerniaka: asymetria, brzegi poszarpane, czerwony lub czarny oraz niejednolity kolor znamienia, duży rozmiar, ewolucja.
Podstawowe zasady profilaktyki czerniaka, poza regularną samoobserwacją skóry (co 1-2 miesiące) oraz kontrolą znamion u lekarza dermatologa lub chirurga onkologa (raz w roku), a także natychmiastowym kontaktem ze specjalistą w przypadku pojawienia się podejrzanej zmiany, obejmują także rozsądne korzystanie ze słońca, w tym unikanie, w miarę możliwości, ekspozycji na promieniowanie słoneczne w godzinach 11.00-16.00, używanie kremów z odpowiednio wysokim filtrem UV, tj. SPF 30-100, a także noszenie okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV, koszulki (najlepiej z długim rękawem) oraz nakrycia głowy (najlepiej kapelusz z rondem o szerokości ok. 10 cm).
Zalecane jest także bezwzględne unikanie solarium. Istotne jest promowanie wśród pacjentów wskazanych wytycznych do stosowania przez cały rok.
Więcej informacji na temat inicjatywy Akademia Czerniaka jest dostępnych na www.akademiaczerniaka.org.
Chcesz wiedzieć więcej?
Ten i wiele innych ciekawych artykułów nt. medycyny estetycznej do przeczytania w numerze „Rynku estetycznego”.
Prenumeratorów zapraszamy do korzystania z e-WYDANIA
